Translated from English to Tok Pisin by the author
‘Iyeno!’
Kol bilong avinun ikam long baret na san igo daun klostu klostu long hap. Klostu em bai go daun long silip. Hangere bel bilong mi tanim tanim mekim mi lukluk go daun long hap weh mama isave stap long em. Mi tingim, em bai stap klostu o longwe liklik. Em taim bilong painim aut.
‘Mama, Iyeno!’ Mi singaut tu long Tok Ples.
Mi sanap antap long maunten na singaut isi igo down long baret. Ples igo daun na mi save olsem liklik nek bilong mahn i save ron igo daun na long wonem hap mama istap, em ken harim nek bilong mi.
Nogat bekim ikam bek antap long mi. Bel bilong mi nau mekim nois.
Weh mi stap, em long het bilong gaden na mi lukluk igo daun bihainim baret. Mi traim tingim weh hap bai mi painim ol liklik samting bilong kaikai long holim bel.
Mi tingim laulau diwai tasol em istap arasait long gaden na tu em bilong ol lain kasen bilong mi. Nogut ol bel kross na tu mama save kros taim sampela taim mipela save go kisim laulau prut. Mi lukluk igo long ples bilong ol guava. Ino taim bilong guava tasol bai sans wanpela bai stap hait long ol lip. Bai mi sekim diwai.
Mipela igat planti banana diwai na planti save karim tasol mama bai katim na hatim long bush long ol mau. Em meri bilong senisim ol ples bilong haitim banana long wonem mi save planti taim painim ol dispela na kaikaim ol. Sorre long em. Taim em save laik maketim banana em bai nogat, tasol gaden i pulap tru long banana na em ino save sot.
Mi tingim muli orenj diwai tasol em i no karim planti. Mi bin kaunim fiftin long wik igo pinis na mi tingim papa i kisim sampela igo antap long haus so bai nogat i redi nau.
Long ass bilong gaden igat sampela moa guava diwai, bai me sekim ol wantaim painapol bilong mi. Mi lukim sampela karim tasol mi no klia bai ol mau o nogat.
Mi kalap igo daun liklik moa na singaut gen igo daun. Dispela taim mi apin nek bilong mi liklik.
‘Mama!’
Mi wet liklik na lukluk strong igo daun long gaden. Long ass bilong gaden, mi lukim liklik sumuk i go antap.
Ah, em nau, mama i mas mekim gaden nau long ass bilong gaden. Despela hap em bus yet na papa ibin surukim banis igo daun long wonem mama laik planim apa kumu bihainim liklik tais.
Taim skul i pinis, mipela bin go long haus long hauslain. Mama ino yet kam long haus. Em i min olsem em mas stap yet long gaden. Klostu em wanpela wik em no kamap long haus. Taim em igat planti wok long mekim em save stap long gaden haus wantaim ol pik na em save traim pinisim ol dispela. Sapos em ino wok gaden, em taim em wokim bilum. Em save stap long nait na mekim bilum.
Nem bilong mi em Taluo na tupela sista bilong mi, tupela Dahne na Lottopesa. Mi stap long gret foa na tupela istap long gret tu na wan. Mipela olgeta hangere long wonem mama ino salim kuk kaukau ikam long monin. Dahne i traim kukim kaukau long monin tasaol em bin hap kuk taim belo bilong skul i karai na mipela kaikai hap tan kaukau na go long skul.
Em avinun nau na mi no moa wetim tupela sista bilong mi. Tupela painim pitpit paia na bai bungim na pasim pastaim, putim dispela arere long rot na bihain bai tupela kam. Em wok bilong tupela long painim paia.
Mi, wok bilong mi em long pulumapim wara na igat tupela twenti lita konteina. Mi bin wantu long ol na kisim wara long baret weh mipela save kisim wara kamaut long graun. Mi karim kam putim pinis insait long haus ol dispela tupela konteina.
Mi kam abrusim tupela ya painim paia yet long hap bush igo long gaden na mi kam pas long gaden.
Mi ron igo daun na sekim wan wan guava long diwai tasol ol ino mau yet.
Mi putim ai igo long suka gaden bilong papa tasol mi poret long go pulim wanpela. Papa yet em save tok, em yet tasol bai katim suka. Em gaden bilong em na em save kros long mipela ol pikinini raun long despela hap.
Sorre long mi, mi hangere tasol mi mas holim bel.
Mi go long ass marretta na lukluk raun long lek bilong ol. Mi sekim rop bilong pesin prut istap orait, nogat sampela mahn i bin pulim long rop long kisim prut.
Mi lukluk raun na bungim faifpela pesin prut ol pundaun istap. Sampela moa i mau long rop tasol mi larim ol istap.
Mi bin planim dispela rop pesin prut na putim lo olsem mipela ino ken pulim prut taim ol stap antap long rop yet. Olgeta prut mas mau gut na pundaun ikam daun na mipela mekim koleksin. Long despela wei nau, rop bilong prut istap longpela taim na tu em karim pranti pikinini prut. Na tu prut i pundaun isave teist gut na prut istap long rop igat kik long tang em ino nais tumas.
Mi i kisim wanpela prut na kaikai. Mi laik kisim wan moa tasol mi tingim tupela meri na larim bilong tupela. Tupela bai hamamas nogut tru long lukim prut na noken bel kros long mi. Na tu bai tupela noken ting long tromoi stik long ol narapela ino pundaun yet.
Mi go lukim liklik gaden bilong mi. Em wanpela hap weh mi traim traim mekim giaman gaden bilong mi yet. Mi planim sampela suga na taro kongkong na kavavar. Long arere bilong baret mi bin lainim apa kumu.
Mama i no wok pulim ol grass long halivim mi na bus i stat long gro planti na bikpela. Mi tingim, long Sarere, mi no ken pilai pilai long hauslain na mas kam wok long dispela hap long klinim gras. Na tu ass bilong baret is pulap long wara. Em i min olsem mi mas digim na daunim baret igo daun moa yet.
Moa beta mi traim askim Papa long halivim mi.
Mi go daun long haus. Baksait bilong hauspik istap insait long gaden and dua istap autsait. Mi kalapim banis geit na go autsait long gaden.
Ol banana lip mehe i pas long dua yet. Mama ino kam yet long haus. Mi lukluk igo antap long san. Em abrusim taim weh mama save stap long hauspik. Em stap long hauspik, mipela save em redim kaikai bilong mipela long motona drum bilong em.
Mi singaut ken long mama.
‘Iyeno!’
Mi bin lukim simuk long ass bilong gaden. Mama mas stap long despela hap yet. Mi kalap bek igo insait long gaden na tu mi harim tupela meri in ron kam daun long maunten sait.
Mi go abrusim kopi gaden na mi harim tupela meri singaut long mama. Na tu tupela singaut long mi.
‘Mama!’
‘Taluo!’
‘Oi’, mi bekim.
‘Mi stap arere long banis na kaikai tri tomato istap. Mi kaikai tripela tasol na ol igo sauo long mi so mi lusim ol narapela na mi weit.’
Tupela save weh tri tomato save stap na tupela ron ikam painim mi. Tupela holim ol pesin prut tu long han.
‘Husat tok long yu kaikai pesin prut pastaim. Yu mekim olsem, tri tomato bai go sauo na bai yu no laikim. Mitupela holim pesin prut bilong mitupela istap yet.’
‘Mi save, tasol hangere bel i mekim mi lus tingting. Mi larim sampela long diwai istap. Yutupela kisim pastaim orait yumi go painim mama.’
Tupela meri kisim tri tomato na putim long bilum pastaim mipela ron igo daun.
Mipela go sanap long hap mama traim mekim gaden na lukluk igo kam. Nogat sain bilong mama.
‘Mama!’
Mipela olgeta bungim maus na singaut.
Nogat bekim. Mama planti taim ino save laik bekim na em bai paitim bus wantaim savol or Amuto stik bilong digim kaukau. Mipela singaut wanpela moa taim na putim iau long harim em bai mekim nois or nogat.
Nogat na bikpela meri, Dahne igo sekim ol ass bilong diwai weh simuk i kamap long em.
Mama bin bunging olgeta rop bilong diwai na mekim paia. Dahne kisim stik na subim igo insait long sip bilong paia igo kam traim painim, igat kaukau or nogat.
Mi go long hap weh long painapol gaden mi bin planim na mi lukim wanpela i hap mau. Mi brukim na holim.
Liklik meri Lottopesa igo antap long nek bilong liklik maunten na bikmaus singaut long mama igo kam. Em taim bilong moson kumu tromoi nupela lip na nogut em igo bungim ol.
‘Mama! Mama O!’
I nogat bekim.
Em pururu ikam daun bek.
Mi sanap wantaim Dahne na em pulim eitpela kaukau long sip bilong paia. Tupela ol paia kukim na tupela i bilak nogut tru olsem ass bilong sospen. Mipela bai no nap long kaikaim dispela tupela kaukau. Narapela sikispela, hapsait bilong ol i paia na hapsait i orait. Dahne givim mitupela Lottopesa tupela tupela na mipela traim kaikai.
Mama ino stap na mi wari liklik. Em klostu wan wik nau em bin stap silip long hauspik. Em tok em laik mekim dispela gaden mipela sindaun long em. I luk olsem em i bin wok long dispela hap na tu em mas subim kaukau bilong mipela igo insait. Mipela noken save em subim kaukau igo insait long sip bilong paia aste o long monin taim.
Kaukau ino silip long bel gut. Hap bilong ol i paia pinis na hap gutpela bilong kaikai ol teist sumuk bilong paia. Mi less long narapela kaukau, em paia strong na mi holim long givim long ol pik.
Mama save digim kaukau bilong mipela na papa save karim ikam antap long hauslain, nau yet long hauslain haus mipela sot. Em mas redim sampela istap. Mi salim Dahne igo long olpela hap gaden kaukau na Lottopesa igo long narapela hap. Mama igat tupela hap long digim kaukau. Sampela taim, taim em digim planti, em save karamapim istap.
Mipela buruk na mi go bek long hauspik.
Dahne kam pas na tok nogat kaukau mama i digim na haitim. Lottopesa tu kam na givim seim toktok.
Mi rausim mehe bilong dua long haus na opim. Mi rausim ol palan long dua na go insait.
‘Eh, tupela meri, em i orait. Mama putim bilum kaukau bilong mipela istap.’
Mipela wanbel long pasin bilong em tasol em weh?
Lottopesa tok em hangere yet na Dahne hariap long painim stik paia.
Tupela mekim paia na tromoi nupela kaukau antap long paia.
Na tu mi harim pig i singaut.
Dahne igo singautim pik na pik i bekim maus bilong em. Em igo lukim na singaut ikam bek.
‘Taluo! Pik ya tanim han bilong em na silip sorre istap O. Yu painim naip na kam ‘katim bus holim pasim rop bilong pik.’
Mi lukluk raun insait long haus na painim wanpela busnaip baksait long pos bilong haus. Lottopesa em save weh mama save haitim busnaip bilong em na em pulim aut narapela naip. Mi sekim long wanpela bilong tupela is mas sap moa na kisim dispela igo aut.
Mama igat tripela mama pik. Wanpela em pasim long arere long tais long hap ples san i pundaun strong. Pik ya kisim taim na i silip karangi istap. Maus wara bilong em pundaun nating na em sotwin stret. Mi katim ol bus hariap na Dahne pulim pik ya igo daun long liklik wara na wasim em. Pik tu em laik dring planti wara.
Mi mekim nois ken na narapela mama pik i bekim nois. Mi go lukim na em tu i tanim tanim istap long rop bilong em. Dispela pik em laki long wonem igat diwai moson kumu klostu is givim karamap long san na pik i orait liklik. Tasol em tu igat planti maus wara na em sotwim stret. Mi takim olgeta gras holim pasim rop bilong em na pulim dispela pik igo daun long wara.
Dahne holim tupela pik long wara na mi go painim namba tri mama pik.
Mi singaut singaut longpela taim na mi no harim bekim. Klostu mi giv up na sanap isi. Em nau mi harim liklik singaut bilong em. Sorre long dispela pik. Mama i pasim long ples pitpit i gro. Em longwe liklik na mi wokabaut igo down long bus na painim em.
Em nau mi tingim banana mi katim na haitim.
‘Lotto!’
‘Wonem ya!’ bekim bilong Lotto kam aut long haus.
‘Yu go long salat hap ya na lukluk long wanpela salat em gro long sait. Aninit long em, bai yu painim sampela banana. Kisim wanpela o tupela hanrop ikam long mipela kaikai. Mi lus ting ting long dispela banana.’
Mi wokabaut abrusim wanpela hap weh ol blu plai is bung bung na tu smel is strong liklik. Mi lukluk tasol na tingting olsem ol palai ya mas bung long pekpek bilong pik na mi abrusim go daun.
Mi painim pik ya na em tu tanim tanim long rop bilong em na silip sorre istap.
Mi lukim go daun long han bilong em. Rop ya kaikai na takim skin bilong han na igo insait long bun bilong em. Wait bilong bun ya i stap ples klia stret. Mi poret tasol mi tingim wonem papa bai mekim. Mi ting em bai katim rop klostu long han bilong pik.
Mi traim long katim rop tasol pik ya bikmaus na em mekim mi poret.
Mi traim long mekim pik i kisim bel isi. Mi pilai pilai long nek gras bilong em na toktok long em. Mi rabim wusket bilong em and rabim bel bilong em. Sampela taim liklik na em pulim sotpela nek win.
Mi traim long wok long rop tasol em tanim tanim tumas long gras, stik na ass bilong pitpit na ol liklik diwai. Na tu graun i karamapim rop. Em bai givim hat wok long pulim aut.
Mi harim Dahne singaut long mi. Mi lukluk igo antap na mi lukim em painim mi kam daun. Em mus putim tupela pik ya antap long haus.
‘Dahne’, mi singaut igo long em.
‘Tupela pik yu putim tupela weh?’
‘Tupela istap antap long haus. Lotto givim tupela kaukau na em katim lip bilong kaukau bilong tupela.’
‘Okay, tokim em long larim sampela bilong dispela pik O. Rop kaikai han bilong em nogut tru na mi takim rop.’
‘Yu mas save olsem papa bai kros nogut long yu bai katim rop.’
‘Mi klia tasol rop i tanim tanim na bai mi hatwok long em. Na tu em kaikaim han bilong pik na sorre long em.’
Mi katim rop bilong klostu long han bilong pik. Laki blo mi, em bikmaus liklik tasol na mi katim rop.
Pik nau sanap long tri wil na traim long kamaut long ples em kalabus istap.
Mi lukim Dahne is sanap long hap weh ol blu plai i pulap long em.
‘Dahne, yu no lukim ol plai na yu no smelim pekpek smel?’
Mi singaut igo antap tasol Dahne ino toktok. Em sanap antap long hap ya wantaim wanpela hap stik na lukluk strong igo long ol kalaut antap long maunten.
Mi hariap igo long em.
‘Dahne, Dahne! Mi sekim sekim em tasol em ino muv.
Mi lukluk igo long ass bilong stik na wantu mi apim het hariap.
Stik ya sanap antap long meri blaus bilong mama. Na blaus ya pulap tru long blut.
Mi pilim traut na holim nus bilong mi long wonem em smel nogut tru.
Mi hariap tru katim ol bus and lip biong diwai na karapamip blaus ya.
Dahne sanap wantaim ai istap yet long kalaut na nau ai wara i ron kam daun long pes bilong em.
Isi isi tru, mi holim Dahne na tanim em na pulim long han bilong em igo antap long haus.
Lotto lukim ai wara long sista bilong em na tok kros long mi.
‘Wai na yu paitim em?’
Mi no bekim tok. Mi tu klostu laik krai. Mi go sindaunim Dahne long bed long haus na singautim ol pik ikam insait long haus. Mi kisim ol wan wan na putim ol long banis bilong ol. Mi tromoi wan wan kaukau long ol kaikai na pasim banis bilong ol. Pik wantaim lek nogut mi larim igo las insait long haus na putim planti liklik moa kaukau long banis bilong em. Em ken kaikai na lus tingting long han bilong em.
Lotto nau traim skelim kuk kaukau bilong em wantaim mitupela. Dahne ino toktok na em surukim nus bilong em long tok em les.
Mi kisim olgeta kaukau bilong mitupela na purumapim igo insait long bilum bilong Dahne.
Mi nau skelim nupela kaukau long bilum na traim inap long mi karim. I hevi tumas olsem na mi skelim rausim sampela moa na putim long hap weh ol pik ino ken kisim na kaikai. Taim nating, Dahne em fit meri, traipela bilum kaukau, em i ken karim tasol now mi no ting em bai fit long karim.
Mi kisim bilum kaukau na tromoi igo autsait. Mi stretim paia na katim ol igo long sais na tromoi long paia. Em lait na haus igo hot liklik. Mi kisim tupela hap paia wud em bai holim lait istap longpela taim na tromoi long paia.
Mipela redi long muv.
Lotto em stretim bilum bilong em na pulmapim painapol na wanpela rop banana. Mi kisim narapela rop na putim insait long bilum bilong Dahne.
Mi go sindaun wantaim Dahne na holim em pas. Lotto i lukim mi tok sori long em na em wanbel. Dahne i no bekim tok. Em lukim blut long meri blaus bilong mama na em mas igat planti tingting. Mi tu igat planti ting ting. Nau yet mipela no gat wanpela save long weh mama mas go long em. Na tu mi no tokim Lotto wonem Dahne i lukim.
Paia is slet igo daun na mi stretim na sekim nogut ol rat i ron igo kam movim long hap stik paia na statim haus paia. Mi pilim em stret nau, mi tokim tupela meri, mipela mas go.
Lotto nau askim.
‘Hau na bai mipela go taim mama ino kam yet. Na papa tu weh?’
Mi no gat bekim. Nek bilong mi klostu buruk. Ai wara i rere stret long pundaun. Mi lukluk igo autsait na tok isi tasol.
‘Mi no save tupela go weh tasol mipela mas go bek long hauslain. Nogut rain o tudak painim mipela.’
‘Wai na yu fos fos long mipela go bek? Yu no bos na tu ino bai tudak hariap. Inap mipela weit liklik?’
Mi pilim krai stret. Mi pulim han bilong Dahne na apim em sanap. Mi isi mekim em go autsait long haus. Em sanap nau mi kisim bilum na putim long baksait wantaim han bilong bilum igo long het.
Lotto putim bilum bilong em long het na em tanim igo long rot. Em tasol nau mi lukim ai wara bilong em pundaun. Mi no save, em krai long sista bilong em o em kros long mi fosim mipela long go bek long hauslain o em sorre long mama na papa. Mi tu painim hat long holim ai wara strong yet.
Tupela meri stat wokabout na mi tanim bek long haus. Mi sekim paia em orait long em lait istap. Mi pilim em i okay na mi kisim palang long pasim dua. Mi putim olgeta olsem mama isave pasim dua na ol sindaun gut. Mi pulim banana lip mehe na pasim. Mi kisim pitpit stik na pasim mehe gut.
Mi hamamas long liklik wok mi mekim long pasim dua long hauspik. Mi apim bilum kaukau na mi putim long soldia bilong mi. Mi bihainim rot igo antap long maunten.
Mi stat wok long go long rot na mi lukim long graun sampela liklik retpela graun long graun long rot mi bai wokabout long em. Igo moa yet na retpela graun i bruk igo long sait. Mi bihainim dispela ol retpela graun igo. Mi save em despela hap weh mama i save igat pamken gaden. Em hap weh graun i ret na ol samting ino save grow. Olsem na em save planim pamken long ass bilong diwai weh graun i bilak na larim rop bilong pamken igo raun long ples nogut ya.
Mi go sanap liklik long ass bilong rop pamken na lukim sampela lain mas wok long retpela graun. Graun i bruk istap.
Nau skin gras bilong mi sanap olgeta. Tingting bilong faul olgeta nau.
Mi traim tingting.
Mama ino stap.
Papa kam long nait painim em.
Tupela wantaim ino stap.
Kaukau long paia em paia tru tru.
Ol pik mas silip autsait long nait na rop long lek tanim tanim.
Igat blaus wantaim blut long bus.
Nau mi lukim retpela graun.
Mi tanim na daunim het. Ai wara i pundaun isi isi na mi kirap go.
Subscribe for new writing
Sign up to receive new pieces of writing as soon as they are published as well as information on competitions, creative grants and more.